Phân tÃch những câu ca dao thân thân, yêu thương tình nghÄ©a
Má»i các em há»c sinh lá»p 10 cùng tham khảo bà i vÄn mẫu Phân tÃch những câu ca dao thân thân, yêu thương tình nghÄ©a dưá»i Äây. Vá»i bà i vÄn mẫu nà y, Há»c247 hi vá»ng rằng các em sẽ hiá»u hÆ¡n vá» Äặc Äiá»m cá»§a thá» loại ca dao. Má»i các em cùng tham khảo nhé! Ngoà i ra, Äá» là m phong phú thêm kiến thức cho bản thân, các em có thá» tham khảo thêm bà i giảng Ca dao thân thân, yêu thương tình nghÄ©a.
1. SÆ¡ Äá» tóm tắt gợi ý
2. Dà n bà i chi tiết
a. MỠbà i:
– Giá»i thiá»u vá» Äặc trưng thá» loại ca dao: Là thá» loại trữ tình diá» n tả tâm trạng, cảm xúc cá»§a con ngưá»i, gắn vá»i các hình thức sinh hoạt.
– Giá»i thiá»u vá» chùm ca dao than thân, yêu thương tình nghÄ©a là bá» pháºn phong phú nhất trong kho tà ng ca dao trữ tình Viá»t Nam. Nó phản ánh những cung báºc khác nhau trong Äá»i sá»ng tình cảm cá»§a ngưá»i Viá»t xưa vá»i những Äặc trưng nghá» thuáºt Äặc thù.
b. Thân bà i:
* Luáºn Äiá»m 1: Ca dao than thân – tiếng hát than thân cá»§a ngưá»i phụ nữ
– Chá»§ thá» trữ tình: Là ngưá»i phụ nữ, ÄÆ°á»£c xác Äá»nh qua Äại từ nhân xưng âemâ
=> Ngưá»i phụ nữ tá»± than cho sá» pháºn mình. Cách xưng hô khiêm nhưá»ng.
– Các hình ảnh ÄÆ°á»£c sá» dụng trong bà i ca dao:
+ Hình ảnh so sánh, ẩn dụ âtấm lụa Äà oâ:
- NghÄ©a Äen: Tấm lụa Äà o là má»t mảnh vải Äẹp, má»m mại, có giá trá»
- NghÄ©a bóng: Gợi liên tưá»ng Äến vẻ Äẹp cá»§a ngưá»i phụ nữ, má»m mại nuá»t nà .
=> Ngưá»i phụ nữ tá»± ý thức ÄÆ°á»£c vẻ Äẹp cá»§a mình.
+ Hình ảnh ẩn dụ âchợâ:
- NghÄ©a Äen: Chợ là má»t nÆ¡i Äá» trao Äá»i, giao lưu buôn bán, rất phức tạp
- NghÄ©a bóng: Chợ là sá»± hiá»n hiá»n cá»§a má»t xã há»i phức tạp.
=> Ngưá»i phụ nữ tá»± than vá» sá» pháºn cá»§a mình.
– Từ ngữ:
+ Từ láy âphất phÆ¡â: gợi ra sá»± bấp bênh, vô Äá»nh trong cuá»c Äá»i ngưá»i phụ nữ
+ Câu há»i tu từ: âbiết và o tay aiâ: Thá» hiá»n những dá»± cảm Äầy lo âu vá» cuá»c Äá»i cá»§a ngưá»i phụ nữ
-> Ngưá»i phụ nữ tá»± nháºn thức vá» cuá»c Äá»i mình, bất lá»±c trưá»c sá»± xô Äẩy, ná»i lênh cá»§a cuá»c Äá»i
=> à nghĩa:
+ Qua bà i ca dao than thân cá»§a ngưá»i phụ nữ, tác giả dân gian muá»n thá» hiá»n sá»± trân trá»ng vẻ Äẹp cá»§a ngưá»i phụ nữ Äá»ng thá»i nói lên niá»m cảm thông, chia sẻ vá»i sá» pháºn bấp bênh cá»§a ngưá»i phụ nữ.
+ Tá» cáo xã há»i phong kiến chà Äạp quyá»n sá»ng tá»± bởi, ÄÆ°á»£c là m chá»§ cá»§a ngưá»i phụ nữ.
* Luáºn Äiá»m 2: Ca dao yêu thương tình nghÄ©a
– Mô tÃp má» Äầu âtrèo lênâ phá» biến trong ca dao: Trèo lên cây bưá»i hái hoa, trèo lên cây gạo cao cao và trong bà i ca dao nà y là trèo lên cây khế ná»a ngà y
+ Trèo lên cây khế: Hà nh Äá»ng bình thưá»ng
+ Trèo lên cây khế ná»a ngà y: hà nh Äá»ng bất bình thưá»ng.
=> Biến má»t hà nh Äá»ng bình thưá»ng trá» thà nh má»t hà nh Äá»ng bất bình thưá»ng Äá» diá» n tả chÃnh xác trạng thái, tâm trạng cá»§a chà ng trai chua xót Äến ngẩn ngÆ¡.
– Câu há»i tu từ âAi là m chua xót lòng nà y, khế Æ¡iâ: Là lá»i bá»c bạch trá»±c tiếp cá»§a chà ng trai
+ Ai là Äại từ phiếm chá» Äá» chá» ngưá»i hoặc má»t thiết chế phong kiến nà o Äó như môn ÄÄng há» Äá»i, sá»± phân biá»t sang hèn,… Äã chia cắt tình duyên cá»§a chà ng trai.
+ Cách gá»i âkhế Æ¡iâ thân máºt, gần gÅ©i như những ngưá»i bạn tri ká».
-> Thá» hiá»n sá»± chua xót, Äắng cay, ngáºm ngùi cá»§a chà ng trai.
– Các cặp hình ảnh Äá»i láºp: Sao hôm â sao mai, mặt trÄng â mặt trá»i
-> Nói vá» sá»± cách trá» trong tình yêu cá»§a chà ng trai và ngưá»i yêu
-> Các sá»± váºt nà y dù không bao giá» xuất hiá»n cùng lúc nhưng chúng luôn Äi liá»n vá»i nhau, không bao giá» cách xa nhau. Khẳng Äá»nh tình cảm cá»§a chà ng trai vá»i ngưá»i mình yêu dù có trắc trá», bá» cấm Äoán, nhưng nhị trái tim luôn hưá»ng vá» nhau, cùng thông thường má»t nhá»p Äáºp như những quy luáºt cá»§a vÅ© trụ kia.
=> Chà ng trai mượn quy luáºt vÅ© trụ Äá» khẳng Äá»nh tấm lòng thông thường thá»§y, tình yêu bá»n chặt, khát vá»ng hạnh phúc chân chÃnh cá»§a mình.
– Lá»i giãi bà y trá»±c tiếp cá»§a chà ng trai: âMình Æ¡i! Có nhá» ta chÄng/ Ta như sao Vượt chá» trÄng giữa trá»iâ
+ Mô tÃp câu há»i quen thuá»c thưá»ng gặp trong ca dao: Mình Æ¡i, mình vá», mình Äi
+ Cách xưng hô âta â mìnhâ: gần gÅ©i, ngá»t ngà o, thân thương.
+ Hình ảnh ẩn dụ so sánh âsao Vượt chá» trÄngâ: thá» hiá»n tấm lòng thá»§y thông thường, son sắt không bao giá» thay Äá»i cá»§a chà ng trai.
=> Bà i ca dao Äã thá» hiá»n sá»± Äá»ng cảm vá»i những tâm sá»± cá»§a chà ng trai trong câu chuyá»n tình duyên lỡ dá»; trân trá»ng, ngợi ca những phẩm chất tá»t Äẹp cá»§a chà ng trai thôn quê: Thá»§y thông thường, sâu sắc. Äá»ng thá»i cÅ©ng phê phán những thế lá»±c, những rà o cản phong kiến chia cắt chuyá»n tình duyên, ngÄn cản tình yêu Äôi lứa.
c. Kết bà i:
– Khái quát Äặc Äiá»m thông thường cá»§a ca dao than thân, yêu thương tình nghÄ©a
+ Ca dao than thân thưá»ng là lá»i cá»§a ngưá»i phụ nữ trong xã há»i phong kiến khóc thương cho thân pháºn bá» phụ thuá»c, bỠép duyên, lấy phải chá»ng không ra gì, bá» phụ bạc⦠Há» là nạn nhân cá»§a chế Äá» phong kiến.
+ Ca dao yêu thương tình nghÄ©a thưá»ng Äá» cáºp Äến tình cảm, phẩm chất cá»§a ngưá»i lao Äá»ng. Äó là tình yêu nam nữ, tình vợ chá»ng, tình yêu quê hương, Äất nưá»c.
– Thá» hiá»n thái Äá» cá»§a bản thân:
+ Thêm hiá»u vá» con ngưá»i Viá»t Nam xưa, yêu và trân trá»ng những giá trá» vÄn hóa tá»t Äẹp cá»§a dân tá»c qua các bà i ca dao ấy.
3. Bà i vÄn mẫu
Äá» bà i: Em hãy viết má»t bà i vÄn ngắn phân tÃch những câu ca dao thân thân, yêu thương tình nghÄ©a.
Gợi ý là m bà i:
3.1. Bà i vÄn mẫu sá» 1
Trong kho tà ng ca dao truyá»n thá»ng cá»§a Viá»t Nam ta có má»t bá» pháºn chiếm tá» lá» lá»n chá»§ Äá» vá» than thân cá»§a ngưá»i phụ nữ. Äó là má»t mảng ca dao hay và già u ý nghÄ©a xã há»i nhất, các câu má» Äầu thưá»ng là âThân emâ¦â, âEm nhưâ¦â, nghe qua có vẻ giá»ng nhau nhưng khi tìm hiá»u tháºt kÄ© chúng ta má»i thấy má»i câu má»i bà i Äá»u có nét riêng cả vá» ná»i dung lẫn nghá» thuáºt.
Bà i ca dao Äầu tiên là niá»m bÄn khoÄn cá»§a má»t ngưá»i con gái má»i lá»n khi bưá»c và o tuá»i lấy chá»ng:
âThân em như tấm lụa Äà o
Phất phÆ¡ giữa chợ biết và o tay aiâ
Hình ảnh tấm lụa Äà o chÃnh là hiá»n thân cho vẻ Äẹp nhan sắc, tuá»i xuân phÆ¡i phá»i cá»§a ngưá»i con gái Äến tuá»i dáºy thì, ngưá»i con gái Äã ý thức rất rõ vá» giá trá» cá»§a mình. Tuy nhiên tấm lụa Äà o ấy lại không phải ÄÆ°á»£c cất trong rương báu hay vắt trong nhà mà Äang ÄÆ°á»£c Äem bán giữa chợ. Trong thá»i buá»i hôn nhân không ÄÆ°á»£c tá»± bởi, phụ thuá»c phụ vương mẹ gả bán và mai má»i ÄÆ°a ÄÆ°á»ng nên ngưá»i con gái cảm giác mình Äang á» giữa chợ, bÄn khoÄn và sợ rằng không biết chá»§ cá»§a mình sẽ là ngưá»i như thế nà o chứ không phải sợ ế, sợ rẻ.
âThân em như cá»§ ấu gai
Ruá»t trong thì trắng vá» ngoà i thì Äen
Không tin bóc vỠmà xem
Än rá»i má»i biết rằng em ngá»t bùiâ
Trong bà i ca dao nà y, ngưá»i con gái lại có tâm trạng lo lắng cho thân pháºn mình. Dù cô biết rằng phẩm chất cá»§a mình thÆ¡m ngá»t, thảo bùi nhưng vì vẻ ngoà i cá»§a cô không ÄÆ°á»£c hấp dẫn cho lắm nên cô Äà nh phải tá»± giá»i thiá»u, chà o má»i và hứa hẹn vá» phẩm chất cá»§a mình. Ngưá»i con gái muá»n ÄÆ°á»£c công nháºn giá trá» cá»§a mình nhưng vẫn Äầy tá»± ti, lá»i má»i má»c ấy còn Äầy ngượng ngùng.
âTrèo lên cây khế ná»a ngà yâ¦
Ta như sao Vượt chá» trÄng giữa trá»iâ
Bà i thÆ¡ trên nói vá» ngưá»i con gái Äã có ngưá»i yêu, nhị ngưá»i Äã tương xứng hợp nhau như mặt trÄng mặt trá»i, sao Mai vá»i sao Hôm. Nhưng ngưá»i nam nhi dưá»ng như có sá»± thay lòng Äá»i dạ, trong khi Äó ngưá»i con gái kiên Äá»nh má»t lòng chá» mong. Tiếp theo Äó là bà i âKhÄn thương nhá» aiâ, Äã nói lên ná»i lòng tương tư thương nhá» bạn tình qua hình ảnh chiếc khÄn, ngá»n Äèn và Äôi mắt. Chữ thương chữ nhá» trong ca dao nói thông thường và trong bà i ca dao nà y nó riêng luôn có những nét má»i, dù có lặp Äi lặp lại những vẫn không thấy giá»ng nhau. Bà i ca dao nà y cÅ©ng có ná»i dung và nghá» thuáºt không giá»ng vá»i bất kì bà i ca dao nà o khác, âthươngâ và ânhá»â kết hợp vá»i nhau, Äiá»p Äi Äiá»p lại mà nghe hoà i không chán. Khi ngưá»i ta Äang yêu, má»i váºt bao quanh dưá»ng như cÅ©ng trá» nên thân thương và thá»n thức cả.
âÆ¯á»c gì sông rá»ng má»t gang
Bắc cầu dải yếm Äá» chà ng sang chÆ¡iâ
Chiếc cầu nà y chá» có trong tưá»ng tượng mà thôi, trong những ưá»c vá»ng thầm kÃn giữa nhị ngưá»i yêu nhau, Äó là chiếc cầu tình yêu, tình yêu luôn má»i mẻ và Äầy sáng tạo, nó tạo ra má»t cây cầu kì diá»u. Rá»i hình ảnh gừng cay â muá»i mặn biá»u tượng cho tình nghÄ©a sắt son trưá»c những Äắng cay cá»§a cuá»c Äá»i, âba vạn sáu nghìn ngà yâ cÅ©ng ý nói sá»ng vá»i nhau cho tá»i Äầu bạc rÄng long, yêu nhau từng ngà y.
Mảng ca dao thân thân yêu thương tình nghÄ©a Äã nuôi dưỡng cho ta những tình cảm sâu sắc Äẹp Äẽ, Äáºm Äà bản sắc dân tá»c, Äá»ng thá»i kho tà ng nghá» thuáºt ngôn từ Äá»c Äáo Äã kÃch thÃch lòng yêu mến và sá»± sáng tạo cá»§a chúng ta.
3.2. Bà i vÄn mẫu sá» 2
Ca dao là thá» loại vÄn há»c dân gian diá» n tả chi tiết Äầy Äá»§ nhất Äá»i sá»ng tư tưá»ng, tình cảm cá»§a nhân dân ta. Ca dao Äá» cáºp Äến nhiá»u vấn Äá» khác nhau trong cuá»c sá»ng, nhưng ná»i báºt hÆ¡n cả là ca dao than thân yêu thương tình nghÄ©a. Äó là những câu hát thá» hiá»n Äá»i sá»ng tình cảm, tiếng hát cất lên từ cuá»c Äá»i còn nhiá»u Äắng cay, khá» cá»±c,â¦
Trưá»c hết, nhị bà i ca dao Äầu tiên viết vá» chá»§ Äá» than thân. Cả nhị bà i Äá»u má» Äầu bằng motip thân em má»t motip quen thuá»c, thưá»ng xuất hiá»n trong ca dao:
Thân em như tấm lụa Äà o
Phất phơ giữa chợ biết và o tay ai
VÃ :
Thân em như củ ấu gai
Ruá»t trong thì trắng vá» ngoà i thì Äen
Ai ơi nếm thỠmà xem
Nếm ra, má»i biết rằng em ngá»t bùi.
Äây là tiếng than thân cá»§a những ngưá»i phụ nữ, cho thấy sá» pháºn chá»u nhiá»u bất hạnh, bất công. Câu thÆ¡ mang Äến cảm xúc ngáºm ngùi, thương cảm cho sá» pháºn bất hạnh cá»§a những ngưá»i con gái. Cùng là tiếng than nhưng á» má»i bà i thÆ¡ có những nét riêng, không hòa lẫn. Bà i thÆ¡ thứ nhất, ngưá»i con gái tá»± và mình vá»i tấm lụa Äà o â miếng vải cao quý, hiếm và rất Äẹp. Cô gái ý thức sâu sắc vá» vẻ Äẹp, giá trá» cá»§a bản thân. Ấy thế nhưng sá» pháºn cá»§a cô lại hết sức lênh Äênh, bá» phụ thuá»c phất phÆ¡ giữa chợ – thân pháºn lá» thuá»c, bá» Äá»ng, không ÄÆ°á»£c tá»± quyết Äá»nh cuá»c Äá»i mình. á» bà i ca dao thứ nhị, câu thÆ¡ thứ nhất dưá»ng như khiến ngưá»i Äá»c chưa thá» Äá»nh hưá»ng gì vá» vẻ Äẹp hay phẩm chất cá»§a Äá»i tượng. Câu thÆ¡ nói lên Äặc Äiá»m cá»§a cá»§ ấu gai: bên ngoà i xấu xà nhưng bên trong trắng trong, Äẹp Äẽ, Äó cÅ©ng chÃnh là vẻ Äẹp phẩm chất cá»§a ngưá»i con gái. Dù hình thức bên ngoà i không hấp dẫn nhưng sức hấp dẫn nằm á» bên trong, ẩn sâu. Äá» tìm ÄÆ°á»£c vẻ Äẹp ấy cần có con mắt tinh tế, tấm lòng thấu hiá»u. Câu thÆ¡ cuá»i như má»t lá»i má»i gá»i, lá»i nói tha thiết, thá» hiá»n mong má»i cá»§a cô gái:
Ai ơi, nếm thỠmà xem
Nếm ra má»i biết rằng em ngá»t bùi.
Äằng sau lá»i Äá» nghá» còn ẩn chứa cả má»t bi ká»ch: chÃnh vì vẻ Äẹp khuất lấp nên giá trá» thá»±c không có nhiá»u ngưá»i nháºn ra, trá» thà nh vô giá trá» trong mắt ngưá»i khác. Qua Äó tác giả dân gian Äã khắc há»a ná»i Äau cá»§a ngưá»i phụ nữ: xã há»i không cho ngưá»i phụ nữ thá» hiá»n giá trá» thá»±c cá»§a mình. Từ bi ká»ch cá»§a nhị cô gái trong bà i ca dao, há» Äã cất lên tiếng nói tá» cáo xã há»i: không cho há» quyết Äá»nh cuá»c Äá»i, không cho há» thá» hiá»n giá trá» cá»§a mình, xã há»i Äã kiá»m tá»a, khá»ng chế ngưá»i phụ nữ khiến há» không ÄÆ°á»£c hưá»ng hạnh phúc. Äá»ng thá»i còn cất lên lá»i ca ngợi và thá» hiá»n thái Äá» trân trá»ng vá»i vẻ Äẹp cá»§a ngưá»i phụ nữ.
Những bà i ca dao còn lại thuá»c chùm ca dao yêu thương tình nghÄ©a. Nhưng má»i bà i ca dao lại có cách thá» hiá»n rất riêng, rất Äặc sắc, biá»u hiá»n những cung báºc tình cảm khác nhau cá»§a nhân váºt trữ tình. Bà i ca dao thứ ba thá» hiá»n tình nghÄ©a bá»n vững sắt son dù duyên kiếp không thà nh. Bà i ca dao cÅ©ng bắt Äầu bằng má»t motip quen thuá»c Trèo lên Äây là motip dùng Äá» diá» n tả những hà nh Äá»ng trái vá»i tá»± nhiên. á» Äây Äá» diá» n tả những cảm xúc xáo trá»n, bất an trong tâm há»n cá»§a các chà ng trai khi lỡ duyên, thất tình. Bà i thÆ¡ sá» dụng hà ng loạt câu há»i tu từ kết hợp vá»i Äại từ phiếm chá» ai, Äã xoáy sâu tá» cáo các thế lá»±c, Äá»i tượng gây nên ná»i Äau khá» cá»§a chà ng trai, cÅ©ng tức là gây nên sá»± chia cắt tình yêu cá»§a Äôi lứa, và Äó không gì khác chÃnh là những há»§ tục, bất công, ngang trái cá»§a xã há»i phong kiến. Hình ảnh ẩn dụ: mặt trÄng â mặt trá»i; sao hôm â sao mai như má»t lá»i khẳng Äá»nh, nhấn mạnh dù chúng ta không thá» nà o trùng phùng, không thá» Äến ÄÆ°á»£c vá»i nhau như mặt trÄng và mặt trá»i, như sao hôm và sao mai thế nhưng chúng ta vẫn tương xứng trong vẻ Äẹp vÄ©nh hằng. Và câu thÆ¡ cuá»i, nhân váºt trữ tình Äã khẳng Äá»nh lòng thá»§y thông thường son sắt cá»§a mình: Ta như sao Vượt chá» trÄng giữa trá»i. Bà i thÆ¡ là lá»i khẳng Äá»nh tình cảm thá»§y thông thường, son sắt, gắn bó Äá»ng thá»i lên án, tá» cáo những há»§ tục Äã chia rẽ tình yêu Äôi lứa.
Bà i ca dao thứ tư lại diá» n tả má»t cung báºc cảm xúc khác nữa cá»§a tình yêu chÃnh là ná»i nhá». Bà i có cấu trúc khác so vá»i những bà i thÆ¡ trên, Äó là sá»± kết hợp giữa thá» vãn bá»n và thá» lục bát, giúp thá» hiá»n rõ hÆ¡n tư tưá»ng, cảm xúc, tình cảm cá»§a nhân váºt. Tác giả Äã kết hợp linh hoạt các biá»n pháp nghá» thuáºt: nhân hóa, hoán dụ, câu há»i tu từ và các biá»u tượng khÄn, Äèn, mắt cho thấy ná»i nhá» thưá»ng trá»±c, da diết khắc khoải cá»§a cô gái vá»i ngưá»i mình yêu thương. Ná»i nhá» cá»§a nhân váºt trữ tình ÄÆ°á»£c thá» hiá»n kÃn Äáo qua các váºt dụng quen thuá»c: khÄn, Äèn nhưng trạng thái cá»§a sá»± váºt không tÄ©nh tại mà liên tục biến Äá»i: rÆ¡i xuá»ng, vắt lên, chùi nưá»c mắt,⦠cho thấy ná»i nhá» bá»n chá»n, khắc khoải cá»§a những kẻ Äang yêu. Ná»i nhá» mong ấy còn ÄÆ°á»£c biá»u hiá»n qua hà ng loạt các câu há»i: Äèn thương nhá» ai; Mắt thương nhá» ai. Dưá»ng như ná»i nhá» lúc nà y Äã không thá» kìm nén mà báºt thà nh tiếng lòng thá»n thức, khắc khoải nhá» thương: Äèn không tắt vì nhá» thương, mắt ngá»§ không yên vì Äèn, khÄn cÅ©ng Äang thao thức, Äây chÃnh là hình ảnh, biá»u hiá»n cụ thá» nhất cá»§a tình yêu Äôi lứa. Hai câu thÆ¡ kết là những âu lo, dá»± cảm cá»§a cô gái:
Äêm qua em những lo phiá»n
Lo vì má»t ná»i không yên má»t bá».
Cô lo lắng, bất an, dá»± cảm vá» những bất trắc vì ngưá»i con gái không ÄÆ°á»£c tá»± quyết Äá»nh tương lai, hạnh phúc cá»§a mình. Những vẫn thÆ¡ Äã chứng tá» tình yêu chân thà nh, tha thiết, khắc khoải cá»§a cô gái vá»i ngưá»i mình yêu.
Bà i ca dao thứ nÄm thá» hiá»n những mong muá»n mãnh liá»t trong tình yêu:
âÆ¯á»c gì sông rá»ng má»t gang
Bắc cầu dải yếm Äá» chà ng sang chÆ¡iâ.
Câu thÆ¡ sá» dụng hình ảnh biá»u tượng quen thuá»c: dòng sông â cây cầu. Dòng sông biá»u tượng cho sá»± cách trá». Cây cầu là biá»u tượng cho sá»± vượt lên cách trá» Äá» Äến ÄÆ°á»£c vá»i nhau trong tình yêu. Äiá»u ưá»c cá»§a cô gái tháºt chân thá»±c mà vô cùng Äáng yêu: Sông rá»ng má»t gang, dòng sông chá» xuất hiá»n trong tưá»ng tượng, trong mong ưá»c cá»§a cô gái. Ưá»c muá»n rằng khoảng cách cá»§a nhị ta, những cách trá» cá»§a Äôi mình ÄÆ°á»£c rút ngắn má»t cách tá»i Äa. Cầu dải yếm â Äá» tương xứng vá»i dòng sông rá»ng má»t gang. Cây cầu nà y là biá»u tượng vượt lên những cách trá». Äây cÅ©ng là sản phẩm cá»§a trà tưá»ng tượng cá»§a cô gái, nói lên ưá»c muá»n cá»§a cô gái â muá»n rút ngắn khoảng cách: khoảng cách vá» mặt Äá»a lÃ, khoảng cách cá»§a trái tim, vượt qua những ngáng trá» Äá» Äón nháºn tình yêu.
Bà i ca dao cuá»i cùng không thá» hiá»n những cảm xúc mãnh liá»t, ná»i nhá» nhung trong tình yêu nữa mà thá» hiá»n tình nghÄ©a gắn bó thá»§y thông thường cá»§a vợ chá»ng. Câu thÆ¡ sá» dụng hình ảnh biá»u tượng quen thuá»c: muá»i â gừng, Äá» nói vá» nghÄ©a tình sâu nặng, bá»n chặt, sá»± thá»§y thông thường, gắn bó cá»§a vợ chá»ng. Ngoà i ra tác giả còn sá» dụng biá»n pháp lặp cấu trúc: Muá»i ba nÄm muá»i Äang còn mặn, gừng chÃn tháng gừng hãy còn cay, cho thấy sá»± bá»n chặt cá»§a nghÄ©a tình vợ chá»ng. Bà i ca dao là lá»i khẳng Äá»nh, ngợi ca nghÄ©a tình vợ chá»ng gắn bó thá»§y thông thường, sâu nặng.
Các bà i ca dao sá» dụng các motip quen thuá»c: thân em, trèo lên, ưá»c gì kết hợp linh hoạt các biá»n pháp nghá» thuáºt so sánh, ẩn dụ, hoán dụ,⦠giúp diá» n tả tâm tư, tình cảm cá»§a nhân váºt trữ tình. Ngôn ngữ chá»n lá»c, già u giá trá» biá»u cảm. Hình ảnh già u giá trá» biá»u tượng. Nhá»p thÆ¡ chá»§ yếu là 2/2/2 êm ái, dá»u dà ng diá» n tả ÄÆ°á»£c Äa dạng các cung báºc cảm xúc khác nhau cá»§a nhân váºt.
Những bà i ca dao trên Äã bá»c lá» má»t cách chân tình và sâu sắc ná»i niá»m chua xót, Äắng cay trong cuá»c sá»ng và tình yêu; tình cảm yêu thương, thông thường thá»§y cá»§a ngưá»i bình dân trong xã há»i cÅ©. Qua Äó giúp ngưá»i Äá»c biết thấu hiá»u và cảm thông hÆ¡n vá»i những Äau khá» mà ngưá»i lao Äá»ng bình dân trong xã há»i xưa phải gánh chá»u, Äặc biá»t là ngưá»i phụ nữ và hÆ¡n nữa biết trân trá»ng những vẻ Äẹp tâm há»n cá»§a há».
—–Mod Ngữ vÄn biên soạn và tá»ng hợp—–
.
Thông tin thêm
Phân tÃch những câu ca dao thân thân, yêu thương tình nghÄ©a
#PhÃn #tÃch #nháng #cÃu #dao #thÃn #thÃn #yêu #thÆÆng #tÃnh #nghÄa
Má»i các em há»c sinh lá»p 10 cùng tham khảo bà i vÄn mẫu Phân tÃch những câu ca dao thân thân, yêu thương tình nghÄ©a dưá»i Äây. Vá»i bà i vÄn mẫu nà y, Há»c247 hi vá»ng rằng các em sẽ hiá»u hÆ¡n vá» Äặc Äiá»m cá»§a thá» loại ca dao. Má»i các em cùng tham khảo nhé! Ngoà i ra, Äá» là m phong phú thêm kiến thức cho bản thân, các em có thá» tham khảo thêm bà i giảng Ca dao thân thân, yêu thương tình nghÄ©a.
1. SÆ¡ Äá» tóm tắt gợi ý
2. Dà n bà i chi tiết
a. MỠbà i:
– Giá»i thiá»u vá» Äặc trưng thá» loại ca dao: Là thá» loại trữ tình diá» n tả tâm trạng, cảm xúc cá»§a con ngưá»i, gắn vá»i các hình thức sinh hoạt.
– Giá»i thiá»u vá» chùm ca dao than thân, yêu thương tình nghÄ©a là bá» pháºn phong phú nhất trong kho tà ng ca dao trữ tình Viá»t Nam. Nó phản ánh những cung báºc khác nhau trong Äá»i sá»ng tình cảm cá»§a ngưá»i Viá»t xưa vá»i những Äặc trưng nghá» thuáºt Äặc thù.
b. Thân bà i:
* Luáºn Äiá»m 1: Ca dao than thân – tiếng hát than thân cá»§a ngưá»i phụ nữ
– Chá»§ thá» trữ tình: Là ngưá»i phụ nữ, ÄÆ°á»£c xác Äá»nh qua Äại từ nhân xưng âemâ
=> Ngưá»i phụ nữ tá»± than cho sá» pháºn mình. Cách xưng hô khiêm nhưá»ng.
– Các hình ảnh ÄÆ°á»£c sá» dụng trong bà i ca dao:
+ Hình ảnh so sánh, ẩn dụ âtấm lụa Äà oâ:
NghÄ©a Äen: Tấm lụa Äà o là má»t mảnh vải Äẹp, má»m mại, có giá trá»
NghÄ©a bóng: Gợi liên tưá»ng Äến vẻ Äẹp cá»§a ngưá»i phụ nữ, má»m mại nuá»t nà .
=> Ngưá»i phụ nữ tá»± ý thức ÄÆ°á»£c vẻ Äẹp cá»§a mình.
+ Hình ảnh ẩn dụ âchợâ:
NghÄ©a Äen: Chợ là má»t nÆ¡i Äá» trao Äá»i, giao lưu buôn bán, rất phức tạp
NghÄ©a bóng: Chợ là sá»± hiá»n hiá»n cá»§a má»t xã há»i phức tạp.
=> Ngưá»i phụ nữ tá»± than vá» sá» pháºn cá»§a mình.
– Từ ngữ:
+ Từ láy âphất phÆ¡â: gợi ra sá»± bấp bênh, vô Äá»nh trong cuá»c Äá»i ngưá»i phụ nữ
+ Câu há»i tu từ: âbiết và o tay aiâ: Thá» hiá»n những dá»± cảm Äầy lo âu vá» cuá»c Äá»i cá»§a ngưá»i phụ nữ
-> Ngưá»i phụ nữ tá»± nháºn thức vá» cuá»c Äá»i mình, bất lá»±c trưá»c sá»± xô Äẩy, ná»i lênh cá»§a cuá»c Äá»i
=> à nghĩa:
+ Qua bà i ca dao than thân cá»§a ngưá»i phụ nữ, tác giả dân gian muá»n thá» hiá»n sá»± trân trá»ng vẻ Äẹp cá»§a ngưá»i phụ nữ Äá»ng thá»i nói lên niá»m cảm thông, chia sẻ vá»i sá» pháºn bấp bênh cá»§a ngưá»i phụ nữ.
+ Tá» cáo xã há»i phong kiến chà Äạp quyá»n sá»ng tá»± bởi, ÄÆ°á»£c là m chá»§ cá»§a ngưá»i phụ nữ.
* Luáºn Äiá»m 2: Ca dao yêu thương tình nghÄ©a
– Mô tÃp má» Äầu âtrèo lênâ phá» biến trong ca dao: Trèo lên cây bưá»i hái hoa, trèo lên cây gạo cao cao và trong bà i ca dao nà y là trèo lên cây khế ná»a ngà y
+ Trèo lên cây khế: Hà nh Äá»ng bình thưá»ng
+ Trèo lên cây khế ná»a ngà y: hà nh Äá»ng bất bình thưá»ng.
=> Biến má»t hà nh Äá»ng bình thưá»ng trá» thà nh má»t hà nh Äá»ng bất bình thưá»ng Äá» diá» n tả chÃnh xác trạng thái, tâm trạng cá»§a chà ng trai chua xót Äến ngẩn ngÆ¡.
– Câu há»i tu từ âAi là m chua xót lòng nà y, khế Æ¡iâ: Là lá»i bá»c bạch trá»±c tiếp cá»§a chà ng trai
+ Ai là Äại từ phiếm chá» Äá» chá» ngưá»i hoặc má»t thiết chế phong kiến nà o Äó như môn ÄÄng há» Äá»i, sá»± phân biá»t sang hèn,… Äã chia cắt tình duyên cá»§a chà ng trai.
+ Cách gá»i âkhế Æ¡iâ thân máºt, gần gÅ©i như những ngưá»i bạn tri ká».
-> Thá» hiá»n sá»± chua xót, Äắng cay, ngáºm ngùi cá»§a chà ng trai.
– Các cặp hình ảnh Äá»i láºp: Sao hôm â sao mai, mặt trÄng â mặt trá»i
-> Nói vá» sá»± cách trá» trong tình yêu cá»§a chà ng trai và ngưá»i yêu
-> Các sá»± váºt nà y dù không bao giá» xuất hiá»n cùng lúc nhưng chúng luôn Äi liá»n vá»i nhau, không bao giá» cách xa nhau. Khẳng Äá»nh tình cảm cá»§a chà ng trai vá»i ngưá»i mình yêu dù có trắc trá», bá» cấm Äoán, nhưng nhị trái tim luôn hưá»ng vá» nhau, cùng thông thường má»t nhá»p Äáºp như những quy luáºt cá»§a vÅ© trụ kia.
=> Chà ng trai mượn quy luáºt vÅ© trụ Äá» khẳng Äá»nh tấm lòng thông thường thá»§y, tình yêu bá»n chặt, khát vá»ng hạnh phúc chân chÃnh cá»§a mình.
– Lá»i giãi bà y trá»±c tiếp cá»§a chà ng trai: âMình Æ¡i! Có nhá» ta chÄng/ Ta như sao Vượt chá» trÄng giữa trá»iâ
+ Mô tÃp câu há»i quen thuá»c thưá»ng gặp trong ca dao: Mình Æ¡i, mình vá», mình Äi
+ Cách xưng hô âta â mìnhâ: gần gÅ©i, ngá»t ngà o, thân thương.
+ Hình ảnh ẩn dụ so sánh âsao Vượt chá» trÄngâ: thá» hiá»n tấm lòng thá»§y thông thường, son sắt không bao giá» thay Äá»i cá»§a chà ng trai.
=> Bà i ca dao Äã thá» hiá»n sá»± Äá»ng cảm vá»i những tâm sá»± cá»§a chà ng trai trong câu chuyá»n tình duyên lỡ dá»; trân trá»ng, ngợi ca những phẩm chất tá»t Äẹp cá»§a chà ng trai thôn quê: Thá»§y thông thường, sâu sắc. Äá»ng thá»i cÅ©ng phê phán những thế lá»±c, những rà o cản phong kiến chia cắt chuyá»n tình duyên, ngÄn cản tình yêu Äôi lứa.
c. Kết bà i:
– Khái quát Äặc Äiá»m thông thường cá»§a ca dao than thân, yêu thương tình nghÄ©a
+ Ca dao than thân thưá»ng là lá»i cá»§a ngưá»i phụ nữ trong xã há»i phong kiến khóc thương cho thân pháºn bá» phụ thuá»c, bỠép duyên, lấy phải chá»ng không ra gì, bá» phụ bạc⦠Há» là nạn nhân cá»§a chế Äá» phong kiến.
+ Ca dao yêu thương tình nghÄ©a thưá»ng Äá» cáºp Äến tình cảm, phẩm chất cá»§a ngưá»i lao Äá»ng. Äó là tình yêu nam nữ, tình vợ chá»ng, tình yêu quê hương, Äất nưá»c.
– Thá» hiá»n thái Äá» cá»§a bản thân:
+ Thêm hiá»u vá» con ngưá»i Viá»t Nam xưa, yêu và trân trá»ng những giá trá» vÄn hóa tá»t Äẹp cá»§a dân tá»c qua các bà i ca dao ấy.
3. Bà i vÄn mẫu
Äá» bà i: Em hãy viết má»t bà i vÄn ngắn phân tÃch những câu ca dao thân thân, yêu thương tình nghÄ©a.
Gợi ý là m bà i:
3.1. Bà i vÄn mẫu sá» 1
Trong kho tà ng ca dao truyá»n thá»ng cá»§a Viá»t Nam ta có má»t bá» pháºn chiếm tá» lá» lá»n chá»§ Äá» vá» than thân cá»§a ngưá»i phụ nữ. Äó là má»t mảng ca dao hay và già u ý nghÄ©a xã há»i nhất, các câu má» Äầu thưá»ng là âThân emâ¦â, âEm nhưâ¦â, nghe qua có vẻ giá»ng nhau nhưng khi tìm hiá»u tháºt kÄ© chúng ta má»i thấy má»i câu má»i bà i Äá»u có nét riêng cả vá» ná»i dung lẫn nghá» thuáºt.
Bà i ca dao Äầu tiên là niá»m bÄn khoÄn cá»§a má»t ngưá»i con gái má»i lá»n khi bưá»c và o tuá»i lấy chá»ng:
âThân em như tấm lụa Äà o
Phất phÆ¡ giữa chợ biết và o tay aiâ
Hình ảnh tấm lụa Äà o chÃnh là hiá»n thân cho vẻ Äẹp nhan sắc, tuá»i xuân phÆ¡i phá»i cá»§a ngưá»i con gái Äến tuá»i dáºy thì, ngưá»i con gái Äã ý thức rất rõ vá» giá trá» cá»§a mình. Tuy nhiên tấm lụa Äà o ấy lại không phải ÄÆ°á»£c cất trong rương báu hay vắt trong nhà mà Äang ÄÆ°á»£c Äem bán giữa chợ. Trong thá»i buá»i hôn nhân không ÄÆ°á»£c tá»± bởi, phụ thuá»c phụ vương mẹ gả bán và mai má»i ÄÆ°a ÄÆ°á»ng nên ngưá»i con gái cảm giác mình Äang á» giữa chợ, bÄn khoÄn và sợ rằng không biết chá»§ cá»§a mình sẽ là ngưá»i như thế nà o chứ không phải sợ ế, sợ rẻ.
âThân em như cá»§ ấu gai
Ruá»t trong thì trắng vá» ngoà i thì Äen
Không tin bóc vỠmà xem
Än rá»i má»i biết rằng em ngá»t bùiâ
Trong bà i ca dao nà y, ngưá»i con gái lại có tâm trạng lo lắng cho thân pháºn mình. Dù cô biết rằng phẩm chất cá»§a mình thÆ¡m ngá»t, thảo bùi nhưng vì vẻ ngoà i cá»§a cô không ÄÆ°á»£c hấp dẫn cho lắm nên cô Äà nh phải tá»± giá»i thiá»u, chà o má»i và hứa hẹn vá» phẩm chất cá»§a mình. Ngưá»i con gái muá»n ÄÆ°á»£c công nháºn giá trá» cá»§a mình nhưng vẫn Äầy tá»± ti, lá»i má»i má»c ấy còn Äầy ngượng ngùng.
âTrèo lên cây khế ná»a ngà yâ¦
Ta như sao Vượt chá» trÄng giữa trá»iâ
Bà i thÆ¡ trên nói vá» ngưá»i con gái Äã có ngưá»i yêu, nhị ngưá»i Äã tương xứng hợp nhau như mặt trÄng mặt trá»i, sao Mai vá»i sao Hôm. Nhưng ngưá»i nam nhi dưá»ng như có sá»± thay lòng Äá»i dạ, trong khi Äó ngưá»i con gái kiên Äá»nh má»t lòng chá» mong. Tiếp theo Äó là bà i âKhÄn thương nhá» aiâ, Äã nói lên ná»i lòng tương tư thương nhá» bạn tình qua hình ảnh chiếc khÄn, ngá»n Äèn và Äôi mắt. Chữ thương chữ nhá» trong ca dao nói thông thường và trong bà i ca dao nà y nó riêng luôn có những nét má»i, dù có lặp Äi lặp lại những vẫn không thấy giá»ng nhau. Bà i ca dao nà y cÅ©ng có ná»i dung và nghá» thuáºt không giá»ng vá»i bất kì bà i ca dao nà o khác, âthươngâ và ânhá»â kết hợp vá»i nhau, Äiá»p Äi Äiá»p lại mà nghe hoà i không chán. Khi ngưá»i ta Äang yêu, má»i váºt bao quanh dưá»ng như cÅ©ng trá» nên thân thương và thá»n thức cả.
âÆ¯á»c gì sông rá»ng má»t gang
Bắc cầu dải yếm Äá» chà ng sang chÆ¡iâ
Chiếc cầu nà y chá» có trong tưá»ng tượng mà thôi, trong những ưá»c vá»ng thầm kÃn giữa nhị ngưá»i yêu nhau, Äó là chiếc cầu tình yêu, tình yêu luôn má»i mẻ và Äầy sáng tạo, nó tạo ra má»t cây cầu kì diá»u. Rá»i hình ảnh gừng cay â muá»i mặn biá»u tượng cho tình nghÄ©a sắt son trưá»c những Äắng cay cá»§a cuá»c Äá»i, âba vạn sáu nghìn ngà yâ cÅ©ng ý nói sá»ng vá»i nhau cho tá»i Äầu bạc rÄng long, yêu nhau từng ngà y.
Mảng ca dao thân thân yêu thương tình nghÄ©a Äã nuôi dưỡng cho ta những tình cảm sâu sắc Äẹp Äẽ, Äáºm Äà bản sắc dân tá»c, Äá»ng thá»i kho tà ng nghá» thuáºt ngôn từ Äá»c Äáo Äã kÃch thÃch lòng yêu mến và sá»± sáng tạo cá»§a chúng ta.
3.2. Bà i vÄn mẫu sá» 2
Ca dao là thá» loại vÄn há»c dân gian diá» n tả chi tiết Äầy Äá»§ nhất Äá»i sá»ng tư tưá»ng, tình cảm cá»§a nhân dân ta. Ca dao Äá» cáºp Äến nhiá»u vấn Äá» khác nhau trong cuá»c sá»ng, nhưng ná»i báºt hÆ¡n cả là ca dao than thân yêu thương tình nghÄ©a. Äó là những câu hát thá» hiá»n Äá»i sá»ng tình cảm, tiếng hát cất lên từ cuá»c Äá»i còn nhiá»u Äắng cay, khá» cá»±c,â¦
Trưá»c hết, nhị bà i ca dao Äầu tiên viết vá» chá»§ Äá» than thân. Cả nhị bà i Äá»u má» Äầu bằng motip thân em má»t motip quen thuá»c, thưá»ng xuất hiá»n trong ca dao:
Thân em như tấm lụa Äà o
Phất phơ giữa chợ biết và o tay ai
VÃ :
Thân em như củ ấu gai
Ruá»t trong thì trắng vá» ngoà i thì Äen
Ai ơi nếm thỠmà xem
Nếm ra, má»i biết rằng em ngá»t bùi.
Äây là tiếng than thân cá»§a những ngưá»i phụ nữ, cho thấy sá» pháºn chá»u nhiá»u bất hạnh, bất công. Câu thÆ¡ mang Äến cảm xúc ngáºm ngùi, thương cảm cho sá» pháºn bất hạnh cá»§a những ngưá»i con gái. Cùng là tiếng than nhưng á» má»i bà i thÆ¡ có những nét riêng, không hòa lẫn. Bà i thÆ¡ thứ nhất, ngưá»i con gái tá»± và mình vá»i tấm lụa Äà o â miếng vải cao quý, hiếm và rất Äẹp. Cô gái ý thức sâu sắc vá» vẻ Äẹp, giá trá» cá»§a bản thân. Ấy thế nhưng sá» pháºn cá»§a cô lại hết sức lênh Äênh, bá» phụ thuá»c phất phÆ¡ giữa chợ – thân pháºn lá» thuá»c, bá» Äá»ng, không ÄÆ°á»£c tá»± quyết Äá»nh cuá»c Äá»i mình. á» bà i ca dao thứ nhị, câu thÆ¡ thứ nhất dưá»ng như khiến ngưá»i Äá»c chưa thá» Äá»nh hưá»ng gì vá» vẻ Äẹp hay phẩm chất cá»§a Äá»i tượng. Câu thÆ¡ nói lên Äặc Äiá»m cá»§a cá»§ ấu gai: bên ngoà i xấu xà nhưng bên trong trắng trong, Äẹp Äẽ, Äó cÅ©ng chÃnh là vẻ Äẹp phẩm chất cá»§a ngưá»i con gái. Dù hình thức bên ngoà i không hấp dẫn nhưng sức hấp dẫn nằm á» bên trong, ẩn sâu. Äá» tìm ÄÆ°á»£c vẻ Äẹp ấy cần có con mắt tinh tế, tấm lòng thấu hiá»u. Câu thÆ¡ cuá»i như má»t lá»i má»i gá»i, lá»i nói tha thiết, thá» hiá»n mong má»i cá»§a cô gái:
Ai ơi, nếm thỠmà xem
Nếm ra má»i biết rằng em ngá»t bùi.
Äằng sau lá»i Äá» nghá» còn ẩn chứa cả má»t bi ká»ch: chÃnh vì vẻ Äẹp khuất lấp nên giá trá» thá»±c không có nhiá»u ngưá»i nháºn ra, trá» thà nh vô giá trá» trong mắt ngưá»i khác. Qua Äó tác giả dân gian Äã khắc há»a ná»i Äau cá»§a ngưá»i phụ nữ: xã há»i không cho ngưá»i phụ nữ thá» hiá»n giá trá» thá»±c cá»§a mình. Từ bi ká»ch cá»§a nhị cô gái trong bà i ca dao, há» Äã cất lên tiếng nói tá» cáo xã há»i: không cho há» quyết Äá»nh cuá»c Äá»i, không cho há» thá» hiá»n giá trá» cá»§a mình, xã há»i Äã kiá»m tá»a, khá»ng chế ngưá»i phụ nữ khiến há» không ÄÆ°á»£c hưá»ng hạnh phúc. Äá»ng thá»i còn cất lên lá»i ca ngợi và thá» hiá»n thái Äá» trân trá»ng vá»i vẻ Äẹp cá»§a ngưá»i phụ nữ.
Những bà i ca dao còn lại thuá»c chùm ca dao yêu thương tình nghÄ©a. Nhưng má»i bà i ca dao lại có cách thá» hiá»n rất riêng, rất Äặc sắc, biá»u hiá»n những cung báºc tình cảm khác nhau cá»§a nhân váºt trữ tình. Bà i ca dao thứ ba thá» hiá»n tình nghÄ©a bá»n vững sắt son dù duyên kiếp không thà nh. Bà i ca dao cÅ©ng bắt Äầu bằng má»t motip quen thuá»c Trèo lên Äây là motip dùng Äá» diá» n tả những hà nh Äá»ng trái vá»i tá»± nhiên. á» Äây Äá» diá» n tả những cảm xúc xáo trá»n, bất an trong tâm há»n cá»§a các chà ng trai khi lỡ duyên, thất tình. Bà i thÆ¡ sá» dụng hà ng loạt câu há»i tu từ kết hợp vá»i Äại từ phiếm chá» ai, Äã xoáy sâu tá» cáo các thế lá»±c, Äá»i tượng gây nên ná»i Äau khá» cá»§a chà ng trai, cÅ©ng tức là gây nên sá»± chia cắt tình yêu cá»§a Äôi lứa, và Äó không gì khác chÃnh là những há»§ tục, bất công, ngang trái cá»§a xã há»i phong kiến. Hình ảnh ẩn dụ: mặt trÄng â mặt trá»i; sao hôm â sao mai như má»t lá»i khẳng Äá»nh, nhấn mạnh dù chúng ta không thá» nà o trùng phùng, không thá» Äến ÄÆ°á»£c vá»i nhau như mặt trÄng và mặt trá»i, như sao hôm và sao mai thế nhưng chúng ta vẫn tương xứng trong vẻ Äẹp vÄ©nh hằng. Và câu thÆ¡ cuá»i, nhân váºt trữ tình Äã khẳng Äá»nh lòng thá»§y thông thường son sắt cá»§a mình: Ta như sao Vượt chá» trÄng giữa trá»i. Bà i thÆ¡ là lá»i khẳng Äá»nh tình cảm thá»§y thông thường, son sắt, gắn bó Äá»ng thá»i lên án, tá» cáo những há»§ tục Äã chia rẽ tình yêu Äôi lứa.
Bà i ca dao thứ tư lại diá» n tả má»t cung báºc cảm xúc khác nữa cá»§a tình yêu chÃnh là ná»i nhá». Bà i có cấu trúc khác so vá»i những bà i thÆ¡ trên, Äó là sá»± kết hợp giữa thá» vãn bá»n và thá» lục bát, giúp thá» hiá»n rõ hÆ¡n tư tưá»ng, cảm xúc, tình cảm cá»§a nhân váºt. Tác giả Äã kết hợp linh hoạt các biá»n pháp nghá» thuáºt: nhân hóa, hoán dụ, câu há»i tu từ và các biá»u tượng khÄn, Äèn, mắt cho thấy ná»i nhá» thưá»ng trá»±c, da diết khắc khoải cá»§a cô gái vá»i ngưá»i mình yêu thương. Ná»i nhá» cá»§a nhân váºt trữ tình ÄÆ°á»£c thá» hiá»n kÃn Äáo qua các váºt dụng quen thuá»c: khÄn, Äèn nhưng trạng thái cá»§a sá»± váºt không tÄ©nh tại mà liên tục biến Äá»i: rÆ¡i xuá»ng, vắt lên, chùi nưá»c mắt,⦠cho thấy ná»i nhá» bá»n chá»n, khắc khoải cá»§a những kẻ Äang yêu. Ná»i nhá» mong ấy còn ÄÆ°á»£c biá»u hiá»n qua hà ng loạt các câu há»i: Äèn thương nhá» ai; Mắt thương nhá» ai. Dưá»ng như ná»i nhá» lúc nà y Äã không thá» kìm nén mà báºt thà nh tiếng lòng thá»n thức, khắc khoải nhá» thương: Äèn không tắt vì nhá» thương, mắt ngá»§ không yên vì Äèn, khÄn cÅ©ng Äang thao thức, Äây chÃnh là hình ảnh, biá»u hiá»n cụ thá» nhất cá»§a tình yêu Äôi lứa. Hai câu thÆ¡ kết là những âu lo, dá»± cảm cá»§a cô gái:
Äêm qua em những lo phiá»n
Lo vì má»t ná»i không yên má»t bá».
Cô lo lắng, bất an, dá»± cảm vá» những bất trắc vì ngưá»i con gái không ÄÆ°á»£c tá»± quyết Äá»nh tương lai, hạnh phúc cá»§a mình. Những vẫn thÆ¡ Äã chứng tá» tình yêu chân thà nh, tha thiết, khắc khoải cá»§a cô gái vá»i ngưá»i mình yêu.
Bà i ca dao thứ nÄm thá» hiá»n những mong muá»n mãnh liá»t trong tình yêu:
âÆ¯á»c gì sông rá»ng má»t gang
Bắc cầu dải yếm Äá» chà ng sang chÆ¡iâ.
Câu thÆ¡ sá» dụng hình ảnh biá»u tượng quen thuá»c: dòng sông â cây cầu. Dòng sông biá»u tượng cho sá»± cách trá». Cây cầu là biá»u tượng cho sá»± vượt lên cách trá» Äá» Äến ÄÆ°á»£c vá»i nhau trong tình yêu. Äiá»u ưá»c cá»§a cô gái tháºt chân thá»±c mà vô cùng Äáng yêu: Sông rá»ng má»t gang, dòng sông chá» xuất hiá»n trong tưá»ng tượng, trong mong ưá»c cá»§a cô gái. Ưá»c muá»n rằng khoảng cách cá»§a nhị ta, những cách trá» cá»§a Äôi mình ÄÆ°á»£c rút ngắn má»t cách tá»i Äa. Cầu dải yếm â Äá» tương xứng vá»i dòng sông rá»ng má»t gang. Cây cầu nà y là biá»u tượng vượt lên những cách trá». Äây cÅ©ng là sản phẩm cá»§a trà tưá»ng tượng cá»§a cô gái, nói lên ưá»c muá»n cá»§a cô gái â muá»n rút ngắn khoảng cách: khoảng cách vá» mặt Äá»a lÃ, khoảng cách cá»§a trái tim, vượt qua những ngáng trá» Äá» Äón nháºn tình yêu.
Bà i ca dao cuá»i cùng không thá» hiá»n những cảm xúc mãnh liá»t, ná»i nhá» nhung trong tình yêu nữa mà thá» hiá»n tình nghÄ©a gắn bó thá»§y thông thường cá»§a vợ chá»ng. Câu thÆ¡ sá» dụng hình ảnh biá»u tượng quen thuá»c: muá»i â gừng, Äá» nói vá» nghÄ©a tình sâu nặng, bá»n chặt, sá»± thá»§y thông thường, gắn bó cá»§a vợ chá»ng. Ngoà i ra tác giả còn sá» dụng biá»n pháp lặp cấu trúc: Muá»i ba nÄm muá»i Äang còn mặn, gừng chÃn tháng gừng hãy còn cay, cho thấy sá»± bá»n chặt cá»§a nghÄ©a tình vợ chá»ng. Bà i ca dao là lá»i khẳng Äá»nh, ngợi ca nghÄ©a tình vợ chá»ng gắn bó thá»§y thông thường, sâu nặng.
Các bà i ca dao sá» dụng các motip quen thuá»c: thân em, trèo lên, ưá»c gì kết hợp linh hoạt các biá»n pháp nghá» thuáºt so sánh, ẩn dụ, hoán dụ,⦠giúp diá» n tả tâm tư, tình cảm cá»§a nhân váºt trữ tình. Ngôn ngữ chá»n lá»c, già u giá trá» biá»u cảm. Hình ảnh già u giá trá» biá»u tượng. Nhá»p thÆ¡ chá»§ yếu là 2/2/2 êm ái, dá»u dà ng diá» n tả ÄÆ°á»£c Äa dạng các cung báºc cảm xúc khác nhau cá»§a nhân váºt.
Những bà i ca dao trên Äã bá»c lá» má»t cách chân tình và sâu sắc ná»i niá»m chua xót, Äắng cay trong cuá»c sá»ng và tình yêu; tình cảm yêu thương, thông thường thá»§y cá»§a ngưá»i bình dân trong xã há»i cÅ©. Qua Äó giúp ngưá»i Äá»c biết thấu hiá»u và cảm thông hÆ¡n vá»i những Äau khá» mà ngưá»i lao Äá»ng bình dân trong xã há»i xưa phải gánh chá»u, Äặc biá»t là ngưá»i phụ nữ và hÆ¡n nữa biết trân trá»ng những vẻ Äẹp tâm há»n cá»§a há».
—–Mod Ngữ vÄn biên soạn và tá»ng hợp—–
Nghá» luáºn vá» lòng yêu nưá»c
581
Giải thÃch câu tục ngữ Äói cho sạch, rách cho thÆ¡m
576
Thuyết minh vá» chiếc áo dà i Viá»t Nam
6868
Phân tÃch má»t sá» bà i ca dao hà i hưá»c trong chương trình vÄn 10
7710
Phân tÃch Äoạn trÃch Ra-ma buá»c tá»i cá»§a sá» thi Ra-ma-ya-na
4964
Cảm nghÄ© vá» ngà y Äầu tiên bưá»c và o trưá»ng THPT
25917
#PhÃn #tÃch #nháng #cÃu #dao #thÃn #thÃn #yêu #thÆÆng #tÃnh #nghÄa
Má»i các em há»c sinh lá»p 10 cùng tham khảo bà i vÄn mẫu Phân tÃch những câu ca dao thân thân, yêu thương tình nghÄ©a dưá»i Äây. Vá»i bà i vÄn mẫu nà y, Há»c247 hi vá»ng rằng các em sẽ hiá»u hÆ¡n vá» Äặc Äiá»m cá»§a thá» loại ca dao. Má»i các em cùng tham khảo nhé! Ngoà i ra, Äá» là m phong phú thêm kiến thức cho bản thân, các em có thá» tham khảo thêm bà i giảng Ca dao thân thân, yêu thương tình nghÄ©a.
1. SÆ¡ Äá» tóm tắt gợi ý
2. Dà n bà i chi tiết
a. MỠbà i:
– Giá»i thiá»u vá» Äặc trưng thá» loại ca dao: Là thá» loại trữ tình diá» n tả tâm trạng, cảm xúc cá»§a con ngưá»i, gắn vá»i các hình thức sinh hoạt.
– Giá»i thiá»u vá» chùm ca dao than thân, yêu thương tình nghÄ©a là bá» pháºn phong phú nhất trong kho tà ng ca dao trữ tình Viá»t Nam. Nó phản ánh những cung báºc khác nhau trong Äá»i sá»ng tình cảm cá»§a ngưá»i Viá»t xưa vá»i những Äặc trưng nghá» thuáºt Äặc thù.
b. Thân bà i:
* Luáºn Äiá»m 1: Ca dao than thân – tiếng hát than thân cá»§a ngưá»i phụ nữ
– Chá»§ thá» trữ tình: Là ngưá»i phụ nữ, ÄÆ°á»£c xác Äá»nh qua Äại từ nhân xưng âemâ
=> Ngưá»i phụ nữ tá»± than cho sá» pháºn mình. Cách xưng hô khiêm nhưá»ng.
– Các hình ảnh ÄÆ°á»£c sá» dụng trong bà i ca dao:
+ Hình ảnh so sánh, ẩn dụ âtấm lụa Äà oâ:
NghÄ©a Äen: Tấm lụa Äà o là má»t mảnh vải Äẹp, má»m mại, có giá trá»
NghÄ©a bóng: Gợi liên tưá»ng Äến vẻ Äẹp cá»§a ngưá»i phụ nữ, má»m mại nuá»t nà .
=> Ngưá»i phụ nữ tá»± ý thức ÄÆ°á»£c vẻ Äẹp cá»§a mình.
+ Hình ảnh ẩn dụ âchợâ:
NghÄ©a Äen: Chợ là má»t nÆ¡i Äá» trao Äá»i, giao lưu buôn bán, rất phức tạp
NghÄ©a bóng: Chợ là sá»± hiá»n hiá»n cá»§a má»t xã há»i phức tạp.
=> Ngưá»i phụ nữ tá»± than vá» sá» pháºn cá»§a mình.
– Từ ngữ:
+ Từ láy âphất phÆ¡â: gợi ra sá»± bấp bênh, vô Äá»nh trong cuá»c Äá»i ngưá»i phụ nữ
+ Câu há»i tu từ: âbiết và o tay aiâ: Thá» hiá»n những dá»± cảm Äầy lo âu vá» cuá»c Äá»i cá»§a ngưá»i phụ nữ
-> Ngưá»i phụ nữ tá»± nháºn thức vá» cuá»c Äá»i mình, bất lá»±c trưá»c sá»± xô Äẩy, ná»i lênh cá»§a cuá»c Äá»i
=> à nghĩa:
+ Qua bà i ca dao than thân cá»§a ngưá»i phụ nữ, tác giả dân gian muá»n thá» hiá»n sá»± trân trá»ng vẻ Äẹp cá»§a ngưá»i phụ nữ Äá»ng thá»i nói lên niá»m cảm thông, chia sẻ vá»i sá» pháºn bấp bênh cá»§a ngưá»i phụ nữ.
+ Tá» cáo xã há»i phong kiến chà Äạp quyá»n sá»ng tá»± bởi, ÄÆ°á»£c là m chá»§ cá»§a ngưá»i phụ nữ.
* Luáºn Äiá»m 2: Ca dao yêu thương tình nghÄ©a
– Mô tÃp má» Äầu âtrèo lênâ phá» biến trong ca dao: Trèo lên cây bưá»i hái hoa, trèo lên cây gạo cao cao và trong bà i ca dao nà y là trèo lên cây khế ná»a ngà y
+ Trèo lên cây khế: Hà nh Äá»ng bình thưá»ng
+ Trèo lên cây khế ná»a ngà y: hà nh Äá»ng bất bình thưá»ng.
=> Biến má»t hà nh Äá»ng bình thưá»ng trá» thà nh má»t hà nh Äá»ng bất bình thưá»ng Äá» diá» n tả chÃnh xác trạng thái, tâm trạng cá»§a chà ng trai chua xót Äến ngẩn ngÆ¡.
– Câu há»i tu từ âAi là m chua xót lòng nà y, khế Æ¡iâ: Là lá»i bá»c bạch trá»±c tiếp cá»§a chà ng trai
+ Ai là Äại từ phiếm chá» Äá» chá» ngưá»i hoặc má»t thiết chế phong kiến nà o Äó như môn ÄÄng há» Äá»i, sá»± phân biá»t sang hèn,… Äã chia cắt tình duyên cá»§a chà ng trai.
+ Cách gá»i âkhế Æ¡iâ thân máºt, gần gÅ©i như những ngưá»i bạn tri ká».
-> Thá» hiá»n sá»± chua xót, Äắng cay, ngáºm ngùi cá»§a chà ng trai.
– Các cặp hình ảnh Äá»i láºp: Sao hôm â sao mai, mặt trÄng â mặt trá»i
-> Nói vá» sá»± cách trá» trong tình yêu cá»§a chà ng trai và ngưá»i yêu
-> Các sá»± váºt nà y dù không bao giá» xuất hiá»n cùng lúc nhưng chúng luôn Äi liá»n vá»i nhau, không bao giá» cách xa nhau. Khẳng Äá»nh tình cảm cá»§a chà ng trai vá»i ngưá»i mình yêu dù có trắc trá», bá» cấm Äoán, nhưng nhị trái tim luôn hưá»ng vá» nhau, cùng thông thường má»t nhá»p Äáºp như những quy luáºt cá»§a vÅ© trụ kia.
=> Chà ng trai mượn quy luáºt vÅ© trụ Äá» khẳng Äá»nh tấm lòng thông thường thá»§y, tình yêu bá»n chặt, khát vá»ng hạnh phúc chân chÃnh cá»§a mình.
– Lá»i giãi bà y trá»±c tiếp cá»§a chà ng trai: âMình Æ¡i! Có nhá» ta chÄng/ Ta như sao Vượt chá» trÄng giữa trá»iâ
+ Mô tÃp câu há»i quen thuá»c thưá»ng gặp trong ca dao: Mình Æ¡i, mình vá», mình Äi
+ Cách xưng hô âta â mìnhâ: gần gÅ©i, ngá»t ngà o, thân thương.
+ Hình ảnh ẩn dụ so sánh âsao Vượt chá» trÄngâ: thá» hiá»n tấm lòng thá»§y thông thường, son sắt không bao giá» thay Äá»i cá»§a chà ng trai.
=> Bà i ca dao Äã thá» hiá»n sá»± Äá»ng cảm vá»i những tâm sá»± cá»§a chà ng trai trong câu chuyá»n tình duyên lỡ dá»; trân trá»ng, ngợi ca những phẩm chất tá»t Äẹp cá»§a chà ng trai thôn quê: Thá»§y thông thường, sâu sắc. Äá»ng thá»i cÅ©ng phê phán những thế lá»±c, những rà o cản phong kiến chia cắt chuyá»n tình duyên, ngÄn cản tình yêu Äôi lứa.
c. Kết bà i:
– Khái quát Äặc Äiá»m thông thường cá»§a ca dao than thân, yêu thương tình nghÄ©a
+ Ca dao than thân thưá»ng là lá»i cá»§a ngưá»i phụ nữ trong xã há»i phong kiến khóc thương cho thân pháºn bá» phụ thuá»c, bỠép duyên, lấy phải chá»ng không ra gì, bá» phụ bạc⦠Há» là nạn nhân cá»§a chế Äá» phong kiến.
+ Ca dao yêu thương tình nghÄ©a thưá»ng Äá» cáºp Äến tình cảm, phẩm chất cá»§a ngưá»i lao Äá»ng. Äó là tình yêu nam nữ, tình vợ chá»ng, tình yêu quê hương, Äất nưá»c.
– Thá» hiá»n thái Äá» cá»§a bản thân:
+ Thêm hiá»u vá» con ngưá»i Viá»t Nam xưa, yêu và trân trá»ng những giá trá» vÄn hóa tá»t Äẹp cá»§a dân tá»c qua các bà i ca dao ấy.
3. Bà i vÄn mẫu
Äá» bà i: Em hãy viết má»t bà i vÄn ngắn phân tÃch những câu ca dao thân thân, yêu thương tình nghÄ©a.
Gợi ý là m bà i:
3.1. Bà i vÄn mẫu sá» 1
Trong kho tà ng ca dao truyá»n thá»ng cá»§a Viá»t Nam ta có má»t bá» pháºn chiếm tá» lá» lá»n chá»§ Äá» vá» than thân cá»§a ngưá»i phụ nữ. Äó là má»t mảng ca dao hay và già u ý nghÄ©a xã há»i nhất, các câu má» Äầu thưá»ng là âThân emâ¦â, âEm nhưâ¦â, nghe qua có vẻ giá»ng nhau nhưng khi tìm hiá»u tháºt kÄ© chúng ta má»i thấy má»i câu má»i bà i Äá»u có nét riêng cả vá» ná»i dung lẫn nghá» thuáºt.
Bà i ca dao Äầu tiên là niá»m bÄn khoÄn cá»§a má»t ngưá»i con gái má»i lá»n khi bưá»c và o tuá»i lấy chá»ng:
âThân em như tấm lụa Äà o
Phất phÆ¡ giữa chợ biết và o tay aiâ
Hình ảnh tấm lụa Äà o chÃnh là hiá»n thân cho vẻ Äẹp nhan sắc, tuá»i xuân phÆ¡i phá»i cá»§a ngưá»i con gái Äến tuá»i dáºy thì, ngưá»i con gái Äã ý thức rất rõ vá» giá trá» cá»§a mình. Tuy nhiên tấm lụa Äà o ấy lại không phải ÄÆ°á»£c cất trong rương báu hay vắt trong nhà mà Äang ÄÆ°á»£c Äem bán giữa chợ. Trong thá»i buá»i hôn nhân không ÄÆ°á»£c tá»± bởi, phụ thuá»c phụ vương mẹ gả bán và mai má»i ÄÆ°a ÄÆ°á»ng nên ngưá»i con gái cảm giác mình Äang á» giữa chợ, bÄn khoÄn và sợ rằng không biết chá»§ cá»§a mình sẽ là ngưá»i như thế nà o chứ không phải sợ ế, sợ rẻ.
âThân em như cá»§ ấu gai
Ruá»t trong thì trắng vá» ngoà i thì Äen
Không tin bóc vỠmà xem
Än rá»i má»i biết rằng em ngá»t bùiâ
Trong bà i ca dao nà y, ngưá»i con gái lại có tâm trạng lo lắng cho thân pháºn mình. Dù cô biết rằng phẩm chất cá»§a mình thÆ¡m ngá»t, thảo bùi nhưng vì vẻ ngoà i cá»§a cô không ÄÆ°á»£c hấp dẫn cho lắm nên cô Äà nh phải tá»± giá»i thiá»u, chà o má»i và hứa hẹn vá» phẩm chất cá»§a mình. Ngưá»i con gái muá»n ÄÆ°á»£c công nháºn giá trá» cá»§a mình nhưng vẫn Äầy tá»± ti, lá»i má»i má»c ấy còn Äầy ngượng ngùng.
âTrèo lên cây khế ná»a ngà yâ¦
Ta như sao Vượt chá» trÄng giữa trá»iâ
Bà i thÆ¡ trên nói vá» ngưá»i con gái Äã có ngưá»i yêu, nhị ngưá»i Äã tương xứng hợp nhau như mặt trÄng mặt trá»i, sao Mai vá»i sao Hôm. Nhưng ngưá»i nam nhi dưá»ng như có sá»± thay lòng Äá»i dạ, trong khi Äó ngưá»i con gái kiên Äá»nh má»t lòng chá» mong. Tiếp theo Äó là bà i âKhÄn thương nhá» aiâ, Äã nói lên ná»i lòng tương tư thương nhá» bạn tình qua hình ảnh chiếc khÄn, ngá»n Äèn và Äôi mắt. Chữ thương chữ nhá» trong ca dao nói thông thường và trong bà i ca dao nà y nó riêng luôn có những nét má»i, dù có lặp Äi lặp lại những vẫn không thấy giá»ng nhau. Bà i ca dao nà y cÅ©ng có ná»i dung và nghá» thuáºt không giá»ng vá»i bất kì bà i ca dao nà o khác, âthươngâ và ânhá»â kết hợp vá»i nhau, Äiá»p Äi Äiá»p lại mà nghe hoà i không chán. Khi ngưá»i ta Äang yêu, má»i váºt bao quanh dưá»ng như cÅ©ng trá» nên thân thương và thá»n thức cả.
âÆ¯á»c gì sông rá»ng má»t gang
Bắc cầu dải yếm Äá» chà ng sang chÆ¡iâ
Chiếc cầu nà y chá» có trong tưá»ng tượng mà thôi, trong những ưá»c vá»ng thầm kÃn giữa nhị ngưá»i yêu nhau, Äó là chiếc cầu tình yêu, tình yêu luôn má»i mẻ và Äầy sáng tạo, nó tạo ra má»t cây cầu kì diá»u. Rá»i hình ảnh gừng cay â muá»i mặn biá»u tượng cho tình nghÄ©a sắt son trưá»c những Äắng cay cá»§a cuá»c Äá»i, âba vạn sáu nghìn ngà yâ cÅ©ng ý nói sá»ng vá»i nhau cho tá»i Äầu bạc rÄng long, yêu nhau từng ngà y.
Mảng ca dao thân thân yêu thương tình nghÄ©a Äã nuôi dưỡng cho ta những tình cảm sâu sắc Äẹp Äẽ, Äáºm Äà bản sắc dân tá»c, Äá»ng thá»i kho tà ng nghá» thuáºt ngôn từ Äá»c Äáo Äã kÃch thÃch lòng yêu mến và sá»± sáng tạo cá»§a chúng ta.
3.2. Bà i vÄn mẫu sá» 2
Ca dao là thá» loại vÄn há»c dân gian diá» n tả chi tiết Äầy Äá»§ nhất Äá»i sá»ng tư tưá»ng, tình cảm cá»§a nhân dân ta. Ca dao Äá» cáºp Äến nhiá»u vấn Äá» khác nhau trong cuá»c sá»ng, nhưng ná»i báºt hÆ¡n cả là ca dao than thân yêu thương tình nghÄ©a. Äó là những câu hát thá» hiá»n Äá»i sá»ng tình cảm, tiếng hát cất lên từ cuá»c Äá»i còn nhiá»u Äắng cay, khá» cá»±c,â¦
Trưá»c hết, nhị bà i ca dao Äầu tiên viết vá» chá»§ Äá» than thân. Cả nhị bà i Äá»u má» Äầu bằng motip thân em má»t motip quen thuá»c, thưá»ng xuất hiá»n trong ca dao:
Thân em như tấm lụa Äà o
Phất phơ giữa chợ biết và o tay ai
VÃ :
Thân em như củ ấu gai
Ruá»t trong thì trắng vá» ngoà i thì Äen
Ai ơi nếm thỠmà xem
Nếm ra, má»i biết rằng em ngá»t bùi.
Äây là tiếng than thân cá»§a những ngưá»i phụ nữ, cho thấy sá» pháºn chá»u nhiá»u bất hạnh, bất công. Câu thÆ¡ mang Äến cảm xúc ngáºm ngùi, thương cảm cho sá» pháºn bất hạnh cá»§a những ngưá»i con gái. Cùng là tiếng than nhưng á» má»i bà i thÆ¡ có những nét riêng, không hòa lẫn. Bà i thÆ¡ thứ nhất, ngưá»i con gái tá»± và mình vá»i tấm lụa Äà o â miếng vải cao quý, hiếm và rất Äẹp. Cô gái ý thức sâu sắc vá» vẻ Äẹp, giá trá» cá»§a bản thân. Ấy thế nhưng sá» pháºn cá»§a cô lại hết sức lênh Äênh, bá» phụ thuá»c phất phÆ¡ giữa chợ – thân pháºn lá» thuá»c, bá» Äá»ng, không ÄÆ°á»£c tá»± quyết Äá»nh cuá»c Äá»i mình. á» bà i ca dao thứ nhị, câu thÆ¡ thứ nhất dưá»ng như khiến ngưá»i Äá»c chưa thá» Äá»nh hưá»ng gì vá» vẻ Äẹp hay phẩm chất cá»§a Äá»i tượng. Câu thÆ¡ nói lên Äặc Äiá»m cá»§a cá»§ ấu gai: bên ngoà i xấu xà nhưng bên trong trắng trong, Äẹp Äẽ, Äó cÅ©ng chÃnh là vẻ Äẹp phẩm chất cá»§a ngưá»i con gái. Dù hình thức bên ngoà i không hấp dẫn nhưng sức hấp dẫn nằm á» bên trong, ẩn sâu. Äá» tìm ÄÆ°á»£c vẻ Äẹp ấy cần có con mắt tinh tế, tấm lòng thấu hiá»u. Câu thÆ¡ cuá»i như má»t lá»i má»i gá»i, lá»i nói tha thiết, thá» hiá»n mong má»i cá»§a cô gái:
Ai ơi, nếm thỠmà xem
Nếm ra má»i biết rằng em ngá»t bùi.
Äằng sau lá»i Äá» nghá» còn ẩn chứa cả má»t bi ká»ch: chÃnh vì vẻ Äẹp khuất lấp nên giá trá» thá»±c không có nhiá»u ngưá»i nháºn ra, trá» thà nh vô giá trá» trong mắt ngưá»i khác. Qua Äó tác giả dân gian Äã khắc há»a ná»i Äau cá»§a ngưá»i phụ nữ: xã há»i không cho ngưá»i phụ nữ thá» hiá»n giá trá» thá»±c cá»§a mình. Từ bi ká»ch cá»§a nhị cô gái trong bà i ca dao, há» Äã cất lên tiếng nói tá» cáo xã há»i: không cho há» quyết Äá»nh cuá»c Äá»i, không cho há» thá» hiá»n giá trá» cá»§a mình, xã há»i Äã kiá»m tá»a, khá»ng chế ngưá»i phụ nữ khiến há» không ÄÆ°á»£c hưá»ng hạnh phúc. Äá»ng thá»i còn cất lên lá»i ca ngợi và thá» hiá»n thái Äá» trân trá»ng vá»i vẻ Äẹp cá»§a ngưá»i phụ nữ.
Những bà i ca dao còn lại thuá»c chùm ca dao yêu thương tình nghÄ©a. Nhưng má»i bà i ca dao lại có cách thá» hiá»n rất riêng, rất Äặc sắc, biá»u hiá»n những cung báºc tình cảm khác nhau cá»§a nhân váºt trữ tình. Bà i ca dao thứ ba thá» hiá»n tình nghÄ©a bá»n vững sắt son dù duyên kiếp không thà nh. Bà i ca dao cÅ©ng bắt Äầu bằng má»t motip quen thuá»c Trèo lên Äây là motip dùng Äá» diá» n tả những hà nh Äá»ng trái vá»i tá»± nhiên. á» Äây Äá» diá» n tả những cảm xúc xáo trá»n, bất an trong tâm há»n cá»§a các chà ng trai khi lỡ duyên, thất tình. Bà i thÆ¡ sá» dụng hà ng loạt câu há»i tu từ kết hợp vá»i Äại từ phiếm chá» ai, Äã xoáy sâu tá» cáo các thế lá»±c, Äá»i tượng gây nên ná»i Äau khá» cá»§a chà ng trai, cÅ©ng tức là gây nên sá»± chia cắt tình yêu cá»§a Äôi lứa, và Äó không gì khác chÃnh là những há»§ tục, bất công, ngang trái cá»§a xã há»i phong kiến. Hình ảnh ẩn dụ: mặt trÄng â mặt trá»i; sao hôm â sao mai như má»t lá»i khẳng Äá»nh, nhấn mạnh dù chúng ta không thá» nà o trùng phùng, không thá» Äến ÄÆ°á»£c vá»i nhau như mặt trÄng và mặt trá»i, như sao hôm và sao mai thế nhưng chúng ta vẫn tương xứng trong vẻ Äẹp vÄ©nh hằng. Và câu thÆ¡ cuá»i, nhân váºt trữ tình Äã khẳng Äá»nh lòng thá»§y thông thường son sắt cá»§a mình: Ta như sao Vượt chá» trÄng giữa trá»i. Bà i thÆ¡ là lá»i khẳng Äá»nh tình cảm thá»§y thông thường, son sắt, gắn bó Äá»ng thá»i lên án, tá» cáo những há»§ tục Äã chia rẽ tình yêu Äôi lứa.
Bà i ca dao thứ tư lại diá» n tả má»t cung báºc cảm xúc khác nữa cá»§a tình yêu chÃnh là ná»i nhá». Bà i có cấu trúc khác so vá»i những bà i thÆ¡ trên, Äó là sá»± kết hợp giữa thá» vãn bá»n và thá» lục bát, giúp thá» hiá»n rõ hÆ¡n tư tưá»ng, cảm xúc, tình cảm cá»§a nhân váºt. Tác giả Äã kết hợp linh hoạt các biá»n pháp nghá» thuáºt: nhân hóa, hoán dụ, câu há»i tu từ và các biá»u tượng khÄn, Äèn, mắt cho thấy ná»i nhá» thưá»ng trá»±c, da diết khắc khoải cá»§a cô gái vá»i ngưá»i mình yêu thương. Ná»i nhá» cá»§a nhân váºt trữ tình ÄÆ°á»£c thá» hiá»n kÃn Äáo qua các váºt dụng quen thuá»c: khÄn, Äèn nhưng trạng thái cá»§a sá»± váºt không tÄ©nh tại mà liên tục biến Äá»i: rÆ¡i xuá»ng, vắt lên, chùi nưá»c mắt,⦠cho thấy ná»i nhá» bá»n chá»n, khắc khoải cá»§a những kẻ Äang yêu. Ná»i nhá» mong ấy còn ÄÆ°á»£c biá»u hiá»n qua hà ng loạt các câu há»i: Äèn thương nhá» ai; Mắt thương nhá» ai. Dưá»ng như ná»i nhá» lúc nà y Äã không thá» kìm nén mà báºt thà nh tiếng lòng thá»n thức, khắc khoải nhá» thương: Äèn không tắt vì nhá» thương, mắt ngá»§ không yên vì Äèn, khÄn cÅ©ng Äang thao thức, Äây chÃnh là hình ảnh, biá»u hiá»n cụ thá» nhất cá»§a tình yêu Äôi lứa. Hai câu thÆ¡ kết là những âu lo, dá»± cảm cá»§a cô gái:
Äêm qua em những lo phiá»n
Lo vì má»t ná»i không yên má»t bá».
Cô lo lắng, bất an, dá»± cảm vá» những bất trắc vì ngưá»i con gái không ÄÆ°á»£c tá»± quyết Äá»nh tương lai, hạnh phúc cá»§a mình. Những vẫn thÆ¡ Äã chứng tá» tình yêu chân thà nh, tha thiết, khắc khoải cá»§a cô gái vá»i ngưá»i mình yêu.
Bà i ca dao thứ nÄm thá» hiá»n những mong muá»n mãnh liá»t trong tình yêu:
âÆ¯á»c gì sông rá»ng má»t gang
Bắc cầu dải yếm Äá» chà ng sang chÆ¡iâ.
Câu thÆ¡ sá» dụng hình ảnh biá»u tượng quen thuá»c: dòng sông â cây cầu. Dòng sông biá»u tượng cho sá»± cách trá». Cây cầu là biá»u tượng cho sá»± vượt lên cách trá» Äá» Äến ÄÆ°á»£c vá»i nhau trong tình yêu. Äiá»u ưá»c cá»§a cô gái tháºt chân thá»±c mà vô cùng Äáng yêu: Sông rá»ng má»t gang, dòng sông chá» xuất hiá»n trong tưá»ng tượng, trong mong ưá»c cá»§a cô gái. Ưá»c muá»n rằng khoảng cách cá»§a nhị ta, những cách trá» cá»§a Äôi mình ÄÆ°á»£c rút ngắn má»t cách tá»i Äa. Cầu dải yếm â Äá» tương xứng vá»i dòng sông rá»ng má»t gang. Cây cầu nà y là biá»u tượng vượt lên những cách trá». Äây cÅ©ng là sản phẩm cá»§a trà tưá»ng tượng cá»§a cô gái, nói lên ưá»c muá»n cá»§a cô gái â muá»n rút ngắn khoảng cách: khoảng cách vá» mặt Äá»a lÃ, khoảng cách cá»§a trái tim, vượt qua những ngáng trá» Äá» Äón nháºn tình yêu.
Bà i ca dao cuá»i cùng không thá» hiá»n những cảm xúc mãnh liá»t, ná»i nhá» nhung trong tình yêu nữa mà thá» hiá»n tình nghÄ©a gắn bó thá»§y thông thường cá»§a vợ chá»ng. Câu thÆ¡ sá» dụng hình ảnh biá»u tượng quen thuá»c: muá»i â gừng, Äá» nói vá» nghÄ©a tình sâu nặng, bá»n chặt, sá»± thá»§y thông thường, gắn bó cá»§a vợ chá»ng. Ngoà i ra tác giả còn sá» dụng biá»n pháp lặp cấu trúc: Muá»i ba nÄm muá»i Äang còn mặn, gừng chÃn tháng gừng hãy còn cay, cho thấy sá»± bá»n chặt cá»§a nghÄ©a tình vợ chá»ng. Bà i ca dao là lá»i khẳng Äá»nh, ngợi ca nghÄ©a tình vợ chá»ng gắn bó thá»§y thông thường, sâu nặng.
Các bà i ca dao sá» dụng các motip quen thuá»c: thân em, trèo lên, ưá»c gì kết hợp linh hoạt các biá»n pháp nghá» thuáºt so sánh, ẩn dụ, hoán dụ,⦠giúp diá» n tả tâm tư, tình cảm cá»§a nhân váºt trữ tình. Ngôn ngữ chá»n lá»c, già u giá trá» biá»u cảm. Hình ảnh già u giá trá» biá»u tượng. Nhá»p thÆ¡ chá»§ yếu là 2/2/2 êm ái, dá»u dà ng diá» n tả ÄÆ°á»£c Äa dạng các cung báºc cảm xúc khác nhau cá»§a nhân váºt.
Những bà i ca dao trên Äã bá»c lá» má»t cách chân tình và sâu sắc ná»i niá»m chua xót, Äắng cay trong cuá»c sá»ng và tình yêu; tình cảm yêu thương, thông thường thá»§y cá»§a ngưá»i bình dân trong xã há»i cÅ©. Qua Äó giúp ngưá»i Äá»c biết thấu hiá»u và cảm thông hÆ¡n vá»i những Äau khá» mà ngưá»i lao Äá»ng bình dân trong xã há»i xưa phải gánh chá»u, Äặc biá»t là ngưá»i phụ nữ và hÆ¡n nữa biết trân trá»ng những vẻ Äẹp tâm há»n cá»§a há».
—–Mod Ngữ vÄn biên soạn và tá»ng hợp—–
Nghá» luáºn vá» lòng yêu nưá»c
581
Giải thÃch câu tục ngữ Äói cho sạch, rách cho thÆ¡m
576
Thuyết minh vá» chiếc áo dà i Viá»t Nam
6868
Phân tÃch má»t sá» bà i ca dao hà i hưá»c trong chương trình vÄn 10
7710
Phân tÃch Äoạn trÃch Ra-ma buá»c tá»i cá»§a sá» thi Ra-ma-ya-na
4964
Cảm nghÄ© vá» ngà y Äầu tiên bưá»c và o trưá»ng THPT
25917
- Tổng hợp: Anh Dũng SEO
- Nguồn: https://hoc247.net/tu-lieu/phan-tich-nhung-cau-ca-dao-than-than-yeu-thuong-tinh-nghia-doc35336.html